Monday, February 6, 2012

समाचार

छिः गाउँका आँखाहरू !
गाउँले आँखा नै नछोपिने कस्तो लाजको घुम्टो ओडेको छ।

बैंसका ज्वारभाटा उम्लिनुअघि
गाउँका नपुंसक हातहरू खेल्न थाल्छन्
मनमायाका कलिलो छात्तीमा।

कति नरम लाग्छ गाउँलाई
मनमायाको त्यो कलिलो छात्तीको स्पर्श
तर कठीन लाग्छ मनमायाको जीवन भएर बाँच्नु गाउँलाई।

गाउँले मनमायाको जीवन बाँचेकै छैन
न बाँच्नको लागि गाउँले निर्धक्क मनमायालेजस्तो छात्ती फुकाउन सक्छ।

एउटै पीडा र व्यवस्थाको संसार
मनमायालाई कति सानो लाग्छ
जब उसले गाउँको लोभी नजरहरू झ्यालभरि नाँचिरहेको देख्छ।

गाउँले हुरूक्कै खाइसकेको मनमायाका रहरहरू
कुनै अबोध सडकको कुनामा लडिरहेछ
गाउँकै अनुहार बोकेर।

मनमाया गाउँको लुच्छा हातबाट फुत्किएर शहर पसेकी छ।
उसलाई पत्यार लागेकै छैन यो शहरको गन्ध हो।
गाउँ पनि त यस्तै गन्हाउँथ्यो-उ सोँच्छे।

हेरूँ !  शहरको एउटा नदेखिएको जिन्दगी।

शहरभरि उडिरह्यो मनमायाका मनका आकांक्षाहरू।
पछ्याई रह्यो शहरका गिद्धे सोँचाईहरू।

गाउँबाट लुकाएर ल्याएका मनमायाका सपनाहरू
शहरका गल्ली-गल्ली भएर उत्तानो परिरह्यो।
आशाले बाँधेको उसको छात्ती तर कहिल्यै रित्तिएन।

समाचारः
जिन्दगी जितेर उसले एउटा मनमाया मारेको छ।
अहिले ऊ चुपचाप बसिरहेकी छ।
गाँउ हल्ला गरिरहेको छ।

स्वतन्त्रता

बिहानै गाउँको आँगनमा गाउँलेहरू
देशले स्वतन्त्रता पाएको नाममा बाँसको खाँबो गाड्न हस्याङपस्याङ गर्छन्
अशोक चक्र मुटुमै भिरेर तीन रङ्गको झण्डा फर्फराउँछ
गाउँको गीत, राष्ट्रिय गीतमा अब्डेड हुन्छ।

देशले, देशलाई छुट्टि घोषणा अघिबाटै गरिदिएको छ
तर जन गन मन गाएर गाउँ कान्लाबारी पस्नै पर्छ।

दिनभरि वीर सपुतहरूको चलचित्र हेरेर
गाउँमा निस्तब्ध छाउँछ
टाउको र छात्ती बम-बारूदका छेस्कामा उनिएको दृश्यमा
देशले स्वतन्त्रता मनाउँछ।

प्रत्येक वर्ष देशले स्वतन्त्रताको डकार फ्याँक्दै देखाएको विज्ञापनमा
छात्ती पिट्दै गरेको आफ्नो अनुहार नदेख्दा
गाउँ सुकिसकेका सम्झानाका आँसुहरू सोसाएर ओछ्यान पस्छ।
देश, त्यहीँबाट इन्कम ट्याक्सको बाटो हिँड्छ।

देश बनाम त्यो काले केटा

ए ! मेरो देश
मैले यसरी सम्बोधनको फूल तिमीलाई चढाएँ !!

म तिम्रो दरसन्तान भई बाँचेको हुँला
जीवन भाग्य तिम्रो मै कोर्छु भनी बाँचेको हुँला
तर जति-जति हेर्छु तिमीलाई मेरो वर्तमाने आँखाले
उति-उति साँच्चै तिमीलाई माया म गर्नै सक्तिनँ।

मैले बाँचेर हिँडेका तिम्रा मुटुका ढिस्कानाहरू
दिनहुँको दरिद्रताको भाइरसले मक्किसकेका छन्
दरिद्रताको रगत लाएर झरिलो देखिएका तिम्रा फोक्से गालाभन्दा
फुटेका प्लास्टिकमा नाङ्गो जीवन बोकेर
सचिनले शतक घुमाउँदा रङ्गीन झण्डा बोकेर
खाली खुट्टै हाफ्प्यान्टमा कुद्ने त्यो काले केटाको गाला नरम लाग्छ।

तिमीले संविधानको एउटा कुन्नि कस्तो सिस्टम बनायौ
मलाई त्यसले छात्ती ठोकेर हिँड्नै दिदैनँ !
त्यसको विरोधमा मैले मोर्चा खोल्नै पाउँदिनँ
नारा हल्लाको लाउनै सक्दिनँ।
बरू ! मै पट्टि फर्किएर दिशा गर्ने खेतबारीबिचका त्यो केटोलाई देख्छु
तिम्रो संविधान त्यत्तिबेला
त्यसको गालाभरि लाज पचाएर हाँसिरहेको हुन्छ।

खेतबारी-खेतबारीबिचका झोपडीहरूले
गोबरका डल्ला बालेर उसिनेका दरिद्रताको झोल
तिमीले देखाएको घमण्डको टाउकोबाट
शिवलिङ्गमा दुध घोप्टाएको झैँ विहान-विहान घोप्टाउनु पाए
त्यो नाङ्गै कुद्ने केटोहरूलाई कति मज्जा आउँथ्यो होला हगी ।।

ए ! मेरो देश
जाऊ तिमी तिम्रो खोक्रे संविधानको झोला भिरेर त्यो आदिमबस्ती
जहाँ अप्डेड गराउने थुप्रै काँचो अनुहारहरू पाउनेछौ
लैजाऊ छर्न तिम्रा अर्थशास्त्रका मुटुहरू
फलोस् बरू कुहिएका आलुहरूका सट्टा एउटा जीवन
जसले फेरि तिम्रो कचल्टिएको भाग्य रेखा कोरोस्
छामी हेर तिम्रो विकासको हातले त्यसका मुटुहरू
साँच्चै तिम्रा मुटुका स्पन्दनहरू पनि हुरूक्क दुख्नेछन्।
तिमीले त्यत्तिबेला आफ्नो कुहिएको प्रतिबम्ब पक्कै देख्नेछौ।।

अनुहारका रङ्ग

पीडा र व्याथाको पाउडर धसेर
बाटोभरि लथालिङ्ग हिँडिरहेका अनुहारहरूले
लाग्छ देशको एउटा मानचित्र कोरिरहेछन् -हरदिन। 
त्यो मानचित्र  
जहाँ, उसको आफ्नो कचल्टिएको अनुहारको नक्सासमेत पाइँदैन।  


निधार र गालाका पाटामा फुलिसकेका बैँसका रेखाहरू 
कुन युगदेखि बोकेर हिँडेका हुन् अनुहारहरूले
सायद त्यो गल्ली हिँडीरहने भिखारीसमेतलाई थाहा छैन। 
सायद उसलाई देख्दा भुकिरहने कुकुरसमेतलाई थाहा छैन। 


कुमको डीलमा जिन्दगीको एउटा थोत्रे नाम्लो भिरेर  
अर्काको इच्छाको भारि टाउकोमा बोकेर हिँड्दा देखिने अनुहारहरू  
कति शान्त छन् आफ्नो छिप्पिएको टाउको खियाउनलाई। 
तर त्यो शान्त अनुहारभित्र  
कति रहर र सपनाका त्यान्द्रा गुजुल्टिएका छन्  
त्यो बिहानको भुकभुके उज्यालोमा  
स्वाधीन बिडी मुखमा चेपर टोपी मिलाउँदै कुद्ने कान्छालाई सोधे पुग्छ। 


स्वाधीनता र अधिकारका झण्डा बोकेर कुदेका अनुहारहरू 
अघिपट्टि डाइस बक्समा उभिएका  
नेताको अनुहारमा आफ्नो प्रतिबिम्ब खोज्छन्। 
जुन अनुहार पार्लर चिहाएर चिल्ला भएका छन्। 
जहाँ धुलो र पसिनाले लत्पतिएको अनुहारको छाँया प्रतिबिम्बित हुँदैहुँदेन।
जहाँ बैसँको डन्डीफोर पाक्न लागेको युगबोधको छाँया प्रतिबिम्बित हुँदैहुँदैन। 


अशान्तीले झोलिएका अनुहारहरू  
सरिरभरि रक्सीको पर्फ्यूम छरेर गाउँको चोरबाटोमा 
मूल बाटोको एउटा आत्मकथा सुनाउँदै हिँड्छन् 
जुन कथामा कुसंस्कारको लामो लेघ्रामा गीत गाइएको छ 
जुन कथामा खस्रो अनुहारको चित्तदुख्दो अनुभूति छापिएको छ 
जुन कथामा गाउँको मानचित्र अनुहार-अनुहारको रङ्गले कोरिएको छ।

जुन मानचित्रमा, 
त्यही अनुहारको रङ्ग र आकारमा सूर्यास्त भएको सङ्केत मिल्छ।




शब्दचित्र

कवि हो तपाई ?
मेरो जीवनवृत्तिको एउटा कविताचित्र कोरिदिनु होस् त !

कुन वाद र वृत्तिको रङ्ग पक्रेर कोर्नुहुन्छ-कोरिदिनु होस्
कुन भाव रसमा मत्थुनी बनाएर डुबाउनुहुन्छ-डुबाइदिनु होस्
तर म बाँचेकी हुनुपर्छ मभित्र !
तपाईको कविताको शब्दभित्र !!

मनोलिजाको उपमा दिएर सजाउनुहोस् कि
सकम्बरीजस्तै मनोग्रन्थीकी शिकार,
प्रौन नक्कलीहरू सामु उभ्याइदिनु होस् कि तेर्साइदिनु होस्
म त्यसमा वेवास्ता छु।

गाउँको एउटा थोत्रे कोठामा जन्मिएकी म-नाङ्गै
गरिबीका सपनाहरू लुतु सरे झैँ भो मेरो नाङ्गो आङमा
मैले झार्नै सकिनँ त्यसलाई
गाउँको अन्धो बग्ने पानीले।
सुत्नै सकिनँ त्यो ओछ्यानहरूमा एक रात-अर्को रात
जहाँबाट ठ्वाँस्वा गन्ध आउँद्थ्यो-कुकुरहरूको।

कविज्यू, तपाई भन्ठान्नु होला
यी कस्ती केटी रहिछे-यस्ता असुहाउँदो कुरा लेखिमाग्ने
हो त, किन अपच हुन्छ र यस्ता कुरा ?
निश्चिन्त रहनु होला, किनभने
कोही छैन यहाँ मलाई नाङ्गो हेर्नुमा आँखाको परेली खुम्च्याउने
कोही छैन यहाँ आफूलाई नाङ्गै हेर्नुमा आँखाको परेली लुकाउने।

‘पवित्र’-को नेमप्लेट टाँसेर हिँडेकी सकम्बरी
व्यर्थै किन मुर्झिएकी होली ? नाथे सुयोगवीरको एक चुम्बनले
अचम्म लाग्छ कविज्यू !
बेश्याकै तक्मा छात्तीभित्र उनेर हिँडेकी म भने
अझै मरेकी छैन। अझै झुत्त्रिएकी छैन।
र कहिल्यै मर्ने छुइनँ।

भन्नु होस् कविज्यू- के यहाँ, कोही पवित्र छन् ?
म छैन भन्छु।
मनोलिजा, सकम्बरी, द्रोपदी होस् या सीता
सबैले आफ्नो कुमारीत्त्व हरेक बिहान जलस्नानसँगै गुमाएको छ
जहाँ वरूण, जल देवता भएर बाथरूम पस्छ।
जहाँ कुमारीत्त्वको सरिर छोएर उ तरल तरल बग्छ।

कविज्यू !
तपाईका यी कवितामा प्रतिबिम्बित मेरा नाङ्गो चित्रले
यसलाई अश्लील कविताको लेबल टाँसिदेला !
तपाईलाई फ्रायड, कोइराला, धराबासीको पुच्छरे भनिदेला !
किन्चित, हतोत्साही भइनदिनु होला
किनभने तपाईको साहित्य मजस्तै नाङ्गो छ।
कसैका आँखाले त्यसलाई मजस्तै बेश्या देख्लान्
कसैका आँखाले सकम्बरीजस्तै मनोग्रन्थिको शिकार देख्लान्
कसैका आँखाले सद्धे सीता।

हो, यसलाई आँखाका चेपबाट तर्किएका विचारदृष्टि भन्ला।
जो, दुरूस्त मजस्तै छ।

कविज्यू ! के सोँच्नु भाको
कोर्नु होस् न अझैँ !
खै ! मेरा चखिला चित्र अझै कोरिएको छैन।
मलाई एब्स्ट्रयाक्ट आर्टमा नउतार्नु होस् न
देख्न सकुन् सबैले मेरो सर्वस्व नाङ्गो चित्र।

बुढा र टोक्री

पुच्छर गाउँका शेर्पा बुढा पिरामा बसेर
जिन्दगीको रहर र सपना बाँसको केस्रामा बुन्छन्।
गाउँलेलाई ढाँटमा फाटेको सट पक्डाएर
उसको नाति गिद्रामा जीवनको गाँडी कुदाउँछ।

बुढाका रहर र सपनाले बुनिएको टोक्रीमा
मालिकका मुखबाट तुहिएका राल धरि अडिँदैनन्।

कति सस्तो छ शेर्पा बुढाका रहर र सपनाको मूल्य ?
सयकडाको हिसाबमा तौल घरमा
त्यसको निलामीको प्रदर्शनी चल्छ।

निलामीमा जितेका
शेर्पा बुढाका रहर र सपनाले श्रृङ्गारिएका टोक्रीमा
गाउँका ठीटिहरू एकहूल भएर
शेर्पा बुढाका सङ्गीले खनिराखेका खाडलमा
घरका गालामा लाली पोत्न रातो माटो भर्न जान्छन्।

त्यसै टोक्रीमा मेरी आमा मेरो भाग्यको सपना बुन्छिन्।
त्यसै टोक्रीमा मेरा बाबु भाग्यको डाइस छोप्छन्।
र फेरि त्यसै शेर्पा बुढाले बुनेको टोक्रीमा
चियाबारीका गीत गुञ्जि रहन्छ-अनवरत।

त्यसपछि बुढाको सपना र रहर कहिल्यै पूरा हुने छैन।
त्यसपछि नातिले कहिल्यै गिद्रामा जीवनका गाडी गुडाउने छैन।
गाउँका ठीटिहरूले कहिल्यै घरमा लाली पोत्न पोउने छैन।
त्यो दिनदेखि, जुन दिन त्यही टोक्रीमा बुढाका मलामीहरू
चियाबारीबाट सिरिषको दाउरा बोकेर जिन्दगीको सुसेली फेर्छन्।